หลักการปรับปรุงดินลูกรังเพื่อปลูกพืชความรู้นี้มาจากโครงการพระราชดำริครับแชร์ให้มากครับ คุณอาจไม่มีปัญหา แต่สวนอื่นๆผู้เป็นเกษตรเหมือนเรามีปัญหาอยู่ครับ เริ่มกันเลยครับ ดินลูกรัง เป็นดินที่มีศักยภาพในการเกษตรต่ำ เนื่องจากดินชั้นล่างแน่นทึบเป็นอุปสรรคต่อการชอนไชของรากพืช ทำให้พืชชะงักการเจริญเติบโต นอกจากนี้ดินที่มีกรวดปนมักเป็นดินที่ขาดความชุ่มชื้นได้ง่าย และปัญหาอีกอย่างหนึ่งคือ มีข้อจำกัดในการเลือกชนิดของพืชปลูก
โดยเฉพาะไม้ยืนต้นและไม้ผล จำเป็นต้องจัดการเป็นพิเศษ ในการเตรียมหลุมปลูก การปลูกพืชติดต่อกันในดินนี้จะทำให้ปริมาณธาตุอาหารในดินลดลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากหน้าดินมักเกิดการกร่อนได้ง่ายดินลูกรังเป็นดินที่มีข้อจำกัดต่าง ๆ มาก “เทคนิคการปลูกไม้ผลในดินลูกรัง คือ ต้องขุดหลุมให้กว้างกว่าปกติแล้วรองก้นหลุมด้วยปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก จากนั้นให้คลุมโคนต้นด้วยเศษหญ้า เพื่อรักษาความชื้น ”
การแก้ไขปัญหาเพื่อใช้ประโยชน์จากดินนี้ อาจทำได้หลายแนวทาง คือ
1) การทำทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ เหมาะกับดินลูกรังที่พบในที่ดอนและมีหน้าดินหนาเกิน ๑๕ ซม. ขึ้นไป
2) การปลูกพืชไร่ ดินลูกรังที่มีหน้าดินหนา ประมาณ ๒๐ ซม. มีการระบายน้ำดีปานกลาง ไม่มีน้ำท่วมขังในฤดูฝน สามารถปลูกพืชไร่ได้ปลายชนิด เช่น ข้าวฟ่าง ถั่วลิสง ถั่วเขียว ถั่วเหลือง และพืชรากตื้นอื่น ๆ แต่ควรมีการบำรุงรักษาความอุดมสมบรูณ์ของดินโดยการใส่ปุ๋ยและการรักษาความชื้นของดินโดยใช้วัสดุคลุมดิน
2) การปลูกไม้ผลและไม้โตเร็ว ดินลูกรังจะไม่จับกันเป็นชั้นแน่นมากนักสามารถปลูกไม้ผลและไม้โตเร็ว เช่น มะม่วง มะม่วงหิมพานต์ มะขาม ยูคาลิปตัสกระถินต่างๆ สะเดา ขี้เหล็กบ้าน น้อยหน่า พุทรา และไผ่ ส่วนยางพาราสามารถปลูกได้ในบริเวณที่มีปริมาณฝนมากกว่า ๑,๔๐๐ มม./ปี
4) การทำนา ดินลูกรังที่พบในที่ราบหรือที่ราบต่ำที่มีหน้าดินลึกประมาณ๑๕ ซม. และมีการระบายน้ำเลวในช่วงฤดูฝนมีน้ำขังแฉะเป็นเวลานาน ควรใช้ปลูกข้าวและมีการใส่ปุ๋ยซึ่งจะช่วยให้ข้าวมีผลผลิตคุ้มค่ากับการลงทุน
อย่างไรก็ตาม ดินลูกรังที่มีหน้าดินตื้น ไม่ควรใช้ในการเพาะปลูกพืชที่ต้องมีการไถพรวนดิน เช่น มันสำปะหลัง ข้าวโพด หากไม่จำเป็นจึงไม่ควรนำมาใช้ในการเพาะปลูกแต่ควรปล่อยให้เป็นพื้นที่ป่าไม้ตลอดไป
ในการปรับปรุงบำรุงดินลูกรังเพื่อปลูกพืชเพื่อเพิ่มผลผลิตโดยการเพิ่ม อินทรียวัตถุ สามารถทำได้โดย
1 การไถกลบฟางข้าว และรดด้วยปุ๋ยอินทรีย์น้ำอัตรา ๕ ลิตร/ไร่ หมักทิ้งไว้ช่วยให้ฟางย่อยสลายเร็วขึ้นเพิ่มอินทรียวัตถุให้แก่ดิน
2 ใส่ปุ๋ยหมัก หรือปุ๋ยคอก อัตรา ๒ – ๔ ตัน/ไร่ คลุกเคล้ากับดินในแปลงปลูกพืช หรือในบริเวณหลุมปลูกไม้ผล ในอัตราเฉลี่ย ๒๕ – ๕๐ กิโลกรัมต่อหลุม
3 ปลูกพืชปุ๋ยสด เช่น ปอเทือง ถั่วพุ่ม ถั่วพร้า แล้วไถกลบลงดิน ในช่วงออกดอก (อายุประมาณ ๕๐ – ๖๐ วัน หลังปลูก) ก่อนปลูกพืชหลักทุกชนิดเพิ่มอินทรีย์วัตถุ ทำให้ดินร่วนซุย การถ่ายเทอากาศดี การระบายน้ำดี ดินมีความอุดมสมบรูณ์เพิ่มขึ้น
วิธีปรับปรุงดินลูกรัง ให้ปลูกพืชงาม โตเร็วในชนบทหลายแห่งมักพบดินลูกรังอยู่บ่อยๆตามพื้นที่การเกษตร ซึ่งดินลูกรังนั้นก็ทราบกันดีมีธาตุอาหารที่พืชต้องการน้อย จึงไม่เหมาะแก่การทำเกษตร พื้นที่นั้นจึงกลายเป็นที่รกร้างไป ดังนั้นวันนี้จึงขอขจัดปัญหาให้หมดไปด้วยเทคนิคแก้ไขดินลูกรังให้ปลูกพืชได้เหมือนกับดินอื่นๆ
เทคนิคในการปลูกไม้ยืนต้นด้วยดินลูกรังให้รอดก็ไม่ได้ยากเย็นอะไร ทำได้โดยขุดหลุมปลูกให้ใหญ่และมีขนาดกว้างกว่าปกติ จากนั้นใช้ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกเทรองก้นหลุมไว้ แล้วค่อยทำการปลูก โดยต้องทำการคลุมดินเป็นขั้นตอนสุดท้ายโดยใช้เศษหญ้าหรือฟางข้าวก็ได้ครับ เพื่อรักษาความชื้น
เทคนิคการปรับปรุงบำรุงดินลูกรังเพื่อใช้ทำการเกษตร
เทคนิค1 : ใส่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก ในอัตรา 3-4 ตัน/ไร่ แล้วให้ทำการคลุกเคล้าปุ๋ยกับดินลูกรังในแปลงปลูกพืช และในบริเวณหลุมสำหรับปลูกไม้ผล โดยเฉลี่ยใช้ 25-50 กิโลกรัม/หลุม
เทคนิค 2 : ไถกลบฟางข้าวลงดินลูกรังและรดด้วยปุ๋ยอินทรีย์แบบน้ำหรือฮอร์โมน ต่างๆตามลงไป ในอัตราส่วน 4-5 ลิตร/ไร่ แล้วทำการหมักดินทิ้งไว้จนฟางข้าวย่อยสลายลงสู่ดินลูงรังเพื่อเพิ่มอินทรีย์วัตถุ ให้ดินเพื่อปลูกพืช
เทคนิค 3 ปลูกพืชปุ๋ยสด เช่น ถั่วพุ่ม ถั่วพร้า ปอเทือง เมื่อออกดอกให้รีบทำการไถกลบลงสู่ดิน เพื่อเพิ่มแร่ธาตุอินทรีย์วัตถุและช่วยปรับปรุงให้ดินร่วนซุยมอากาศแทรกในดินและช่วยเรื่องการระบายน้ำได้ดีขึ้น เพื่อให้ดินเหมาะแก่การปลูกพืชมากขึ้น
การใช้ดินลูกรังในการทำการเกษตร
1 สำหรับการปลูกพืชไร่ในดินลูกรัง ต้องมีหน้าดินหนาประมาณ 20-30 เซนติเมตร เพื่อให้การระบายน้ำได้ดีปานกลาง และไม่มีน้ำท่วมขังในช่วงฤดูฝน โดยพื้นที่แบบนี้เหมาะกับการปลูกพืชไร่ได้บางชนิด เช่น ถั่วเขียว ถั่วลิสง ถั่วเหลือง ข้าวฟ่าง และพืชรากตื้นอื่นๆ แต่ต้องปูวัสดุคลุมดินก่อนทุกครั้งที่ทำการปลูกด้วย
2 สำหรับการทำนาในดินลูกรัง เหมาะกับดินลูกรังที่พบได้ในที่ราบหรือที่ราบลุ่มต่ำและหน้าดินลึกประมาณ 15-20 เซนติเมตร เนื่องจากมีการระบายน้ำไม่ค่อยดีในช่วงฤดูฝน มักมีน้ำขังแฉะเป็นระยะเวลายาวนาน จึงเอื้อประโยชน์การปลูกข้าวอย่างมากและมีถ้าหากการพิ่มการใส่ปุ๋ยบำรุงจะยิ่งทำให้ข้าวมีผลผลิตคุ้มค่ามากยิ่งขึ้น
3 สำหรับการทำทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ในดินลูกรัง การทำทุ่งหญ้าจะเหมาะมากกับดินลูกรังที่พบได้ในที่ดอนและมีหน้าดินหนาเกิน 15-20 เซนติเมตร ขึ้นไป
4 สำหรับการปลูกไม้ผลและไม้โตเร็วในดินลูกรัง ดินลูกรังที่เหมาะจะต้องไม่จับตัวกันเป็นชั้นแน่น จึงจะสามารถปลูกไม้ผลและไม้โตเร็วและมีประสิทธิภาพ พืชที่ปลูกแล้วได้ผลผลิตดี ได้แก่ ยูคาลิปตัส น้อยหน่า พุทรา มะม่วง มะม่วงหิมพานต์ มะขาม กระถินต่างๆ สะเดา ขี้เหล็กบ้าน และไผ่ เป็นต้น ส่วนยางพาราก็สามารถปลูกเช่นกันแต่ต้องแน่ใจว่าในบริเวณที่ปลูกจะมีปริมาณฝนมากกว่า 1,800 มิลลิเมตร/ปีที่ดินของใครมีแต่ดินลูกรังไม่สามารถทำประโยชน์ทางการเกษตรได้ลองนำวิธีข้างต้นไปทำดูนะครับ รับรองว่าได้ผลดีขึ้นแน่นอน
ที่มา : กลุ่มงานขยายผล ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานอันเนื่องมาจากพระราชดำริwww.royal.rid.go.th/phuphan
